Seksueel overdraagbare aandoeningen

Seksueel overdraagbare aandoeningen (in het kort SOA) zijn infecties die door seksueel contact (meestal gemeenschap) worden overgebracht. In contact komen met sperma, vaginaal vocht of de slijmvliezen tijdens orale of anale seks kan voldoende zijn om besmet te worden. Sommige aandoeningen zijn overdraagbaar via het bloed of tijdens een zwangerschap. Een SOA krijg je dus niet door van een ander zijn/haar kopje te drinken, via een hoestbui, insectenbeten of een vieze wc-bril. Een zwembad geeft ook geen risico.

SOA geven niet altijd klachten, hierdoor weet de geïnfecteerde niet altijd dat hij/zij besmet is. De besmetting kan gebeuren door geslachtgemeenschap, maar ook door seksuele contacten via de
mond, door anale contacten of door contacten met vloeistoffen zoals sperma, speeksel, bloed en vaginale afscheiding. Slechts een paar zijn overdraagbaar door huidcontact.

Sommige SOA’s veroorzaken herkenbare verschijnselen:

• Toegenomen vaginale afscheiding: wit-geel of groenachtig met soms een slechte geur. Bij mannen komt afscheiding uit de penis, en er kan ook anale afscheiding zijn.
• Pijn bij het plassen of vaak kleine beetjes moeten plassen.
• Irritatie en jeuk.
• Pijn bij het vrijen en/of abnormaal bloedverlies tijdens of na gemeenschap.
• Buikpijn en mogelijk koorts.
• Zweertjes of wratjes rond de anus of mond, soms blaasjes op de schaamlippen.
• Keelklachten na orale seks.

Bij deze klachten, ga naar je arts. Omdat SOA’s soms zonder klachten voorkomen, kan de diagnose onverwacht zijn. Waarschuw je partner als je onveilige gemeenschap hebt gehad en informeer mogelijk ook vorige bedpartners.

Er is een kans op meerdere aandoeningen, dus een grondig onderzoek is belangrijk.

Een behandeling is steeds nodig en is afhankelijk van het soort SOA. Vrij vaak wordt behandelt met antibiotica, antivirale middelen of een lokale behandeling. In sommige gevallen is een ingreep nodig.

Informeer jouw partner(s) en laat deze persoon behandelen. Tijdens behandelingen kun je best gebruik maken van een condoom.

Deze infectie wordt veroorzaakt door een bacterie die zich nestelt in de slijmvliezen van de geslachtsorganen. Infecties kunnen ook in de keel, ogen of anus optreden bij contact met besmet sperma. Een kweek van de baarmoedermond, urinebuis of een urineonderzoek kan een Chlamydia-infectie aantonen.

Bij vrouwen veroorzaakt Chlamydia ontsteking van slijmvliezen, urinebuis en/of baarmoedermond, vaak zonder duidelijke klachten, waardoor de infectie onopgemerkt kan blijven en ongemerkt wordt doorgegeven. Mogelijke symptomen zijn meer of andere afscheiding, pijn bij het plassen, bloedverlies tijdens of na seks en pijn in de onderbuik.

Bij mannen veroorzaakt Chlamydia een ontsteking van de urinebuis, met symptomen zoals afscheiding uit de penis, pijn bij het plassen en vaker moeten plassen.

Net als bij Chlamydia veroorzaakt Gonorroe een infectie van de slijmvliezen van de geslachtsorganen, de urinebuis, de anus, keel of ogen. Gonorroe komt minder vaak voor dan Chlamydia en de enige echte klacht bij de vrouwen is een vieze, overvloedige afscheiding uit de vagina.

Mannen hebben last van pusachtige afscheiding uit de penis.

Een kweek van de urinebuis en/of baarmoedermond geeft na enkele dagen de uitslag.

Een virus veroorzaakt genitale wratten. Het wordt overgebracht door seksueel contact, maar kan ook via gemeenschappelijk gebruik van washandjes of handdoeken. De wratten bevinden zich rond de schaamlippen, in de vagina, op de baarmoedermond of rond de anus.

Bij de mannen komen de wratten voor op de penis, rond de anus en op de scrotum.

De wratten jeuken soms, maar doen geen pijn en kunnen vanzelf verdwijnen.

Trichomonas is een eencellig organisme dat via gemeenschap wordt overgedragen en ontsteking van de vagina en/of plasbuis veroorzaakt.

Het organisme is gemakkelijk onder de microscoop te ontdekken en wordt gevonden bij urineonderzoek of onderzoek naar baarmoederhalskanker. Een vaginakweek kan de infectie ook aantonen.

Een trichomonasinfectie veroorzaakt vaak geen klachten, maar kan leiden tot schuimende, slecht ruikende afscheiding, geïrriteerde en pijnlijke schaamlippen, en pijn bij het plassen. Mannen kunnen afscheiding en irritatie van de eikel en voorhuid ervaren.

Gebruik geen alcohol tijdens de behandeling, omdat dit misselijkheid kan veroorzaken.

Hepatitis B is een virusinfectie, zeer besmettelijk en er bestaat nog geen behandeling voor. Het virus bevindt zich in het vaginaal vocht, het sperma, het bloed en de urine. De infectie wordt overgedragen door onveilig seksueel contact of door contact met bloed (zoals bij gemeenschappelijk gebruik van naalden, scheermesjes, enzovoort.). De infectie kan aangetoond worden door een bloedonderzoek.

2/3 merkt niet dat hij/zij hepatitis B opgelopen heeft. 1/3 krijgt na 2 tot 6 maanden klachten aan de hand van een leverontsteking. Veel voorkomende klachten zijn moeheid, lusteloosheid, misselijkheid, jeuk, buikpijn en geelzucht. De urine is donkerder van kleur en de ontlasting lichter.

Syfilis (lues) wordt veroorzaakt door een bacterie die zich nestelt in de anus, mond, penis of vagina en wordt via gemeenschap overgedragen. Zonder behandeling kan de bacterie ernstige ziekten veroorzaken.

De infectie begint met een of meerdere pijnloze, harde zweertjes van ongeveer een centimeter, die ook in de vagina, anus of onder de penis kunnen zitten. De bacterie verspreidt zich via het bloed en veroorzaakt huiduitslag, hoofdpijn, moeheid en koorts. Een bloedonderzoek, dat tot drie maanden kan duren, is nodig om de infectie aan te tonen.

Syfilis wordt behandeld met antibiotica, meestal via injecties. Na de behandeling wordt het bloed nog enkele keren gecontroleerd om zeker te zijn van genezing. Zonder behandeling verdwijnen de zweertjes, maar de ziekte blijft aanwezig.

Herpes genitalis wordt veroorzaakt door het herpessimplex-virus. Er zijn twee soorten herpes:

• Type 1 veroorzaakt meestal koortslipblaasjes en soms genitale herpes.
• Type 2 veroorzaakt vooral genitale herpes.

Na besmetting ontstaan pijnlijke blaasjes op de schaamlippen, voorhuid van de penis of (schaam-)lippen, die na enkele dagen overgaan in pijnlijke wondjes. Dit gaat vaak gepaard met ziektegevoel en gezwollen liezen.

Besmette personen dragen het virus meestal langdurig bij zich, met terugkerende blaasjes, vooral bij type 2. Een kweek van het blaasjesvocht kan het type infectie aantonen, maar is onbetrouwbaar zodra korstjes ontstaan. Een bloedonderzoek kan dan bevestigen of het om een herpesinfectie gaat. De resultaten van deze onderzoeken duren een tot twee weken.

Het HIV-virus (humaan immunodeficiëntievirus) veroorzaakt aids en wordt overgedragen via onveilige gemeenschap en bloedcontact, bijvoorbeeld bij gedeeld naaldgebruik. Aids kan pas enkele jaren na besmetting ontstaan, maar medicijnen kunnen de ziekte lang vertragen.

Bij een HIV-besmetting zijn er meestal geen klachten, soms wat griepachtige symptomen en huiduitslag die vanzelf verdwijnen. Jaren later, soms pas na meer dan tien jaar, verzwakt het afweersysteem, wat leidt tot lymfklierzwellingen, diverse infecties en kwaadaardige aandoeningen.

Een bloedonderzoek toont de besmetting aan, maar dit kan pas met zekerheid drie tot zes maanden na de besmetting gebeuren. Genezing is nog niet mogelijk; de behandeling kan aids alleen uitstellen.

Schaamluis is een besmetting met kleine luisjes die kunnen leven op alle behaarde delen van het menselijk lichaam, behalve in het hoofdhaar.

Klachten van jeuk in het schaamhaar ontstaan ongeveer twee weken na besmetting via seksueel contact. De beestjes komen het meest voor rond de geslachtsdelen. De luis zelf en de eitjes (neten) zitten vast aan de haren. Je kunt ze zelf zien met een vergrootglas.

De luisjes leven van menselijk bloed en laten bruine ontlasting vallen. Deze plekjes zijn vaak in het ondergoed zichtbaar. De huid kan rood worden en geïrriteerd en/of geïnfecteerd raken door het krabben.

Schurft wordt door de schurftmijt veroorzaakt. Dit beestje is goed te zien onder een microscoop. De vrouwtjes graven gangetjes in de huis en leggen daar hun eitjes die na drie tot vier dagen uitkomen. Schurft wordt via seksueel contact overgebracht, maar ook via beddengoed en kleren.

Ongeveer drie weken na infectie ontstaat jeuk over het hele lichaam en de jeuk verergert in bed. De gangetjes zijn te zien op de pols, tussen de vingers, in de knieholten en onder de borsten. Kleine roodpaarse bultjes kunnen ontstaan op de geslachtsorganen.

De arts onderzoekt de huid op schurftmijt en stelt met diagnose met een microscoop.

Een eileiderontsteking, ook wel salpingitis of “pelvic inflammatory disease” (PID) genoemd, kan worden veroorzaakt door een SOA zoals Chlamydia of door darmbacteriën.

Bij een ontsteking zijn de eileiders rood en gezwollen en kan de ontsteking zich uitbreiden naar de buikholte en omliggende organen. Dit veroorzaakt pijn in de bovenbuik, pijn bij het plassen, koorts en darmklachten.

Bij vermoeden van een eileiderontsteking voert de arts meestal een uitwendig en inwendig onderzoek uit, mogelijk aangevuld met bloed- en/of urineonderzoek. De gynaecoloog kan ook een echoscopie doen om andere oorzaken van buikpijn uit te sluiten.

Na behandeling kunnen de meeste vrouwen nog zwanger worden, maar de kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is groter.